Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2011

Το ΙΓΜΕ, φορέας εγγύησης και αξιοπιστίας για την ορθολογική αξιοποίηση και την βιώσιμη ανάπτυξη του ορυκτού πλούτου της χώρας

Συμμετοχή στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες
Η διαχρονική αξιοποίηση των Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΠΥ) έχει συμβάλλει καθοριστικά στην κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου. Ακόμη και σήμερα, στην περίοδο της μετα-βιομηχανικής εποχής, η εκμετάλλευση των ΟΠΥ εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό καθημερινές αλλά και γενικότερες ανάγκες των πολιτών, και συνεισφέρει στην περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο. Η διαρκώς αυξανόμενη ζήτησή τους αποτελεί σταθερή προστιθέμενη αξία για το μέλλον. Παρά το γεγονός αυτό τόσο η Ελλάδα, όσο και η Ε. Ε. στερούνται συγκεκριμένης μεταλλευτικής στρατηγικής και πολιτικής. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα περιοχές με μεγάλο κοιτασματολογικό ενδιαφέρον για την Ευρώπη, να δεσμεύονται σε άλλες χρήσεις γης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Με την εξέλιξη αυτή, προβλέπεται στις επόμενες δεκαετίες, να βρεθεί απροστάτευτη απέναντι στον έντονο και συχνά αθέμιτο παγκόσμιο ανταγωνισμό, καθώς και εξαρτημένη σε θέματα παραγωγής και διάθεσης ΟΠΥ (π.χ. το φαινόμενο της Κίνας). Η μεταλλευτική βιομηχανία καλείται να αξιοποιήσει έγκαιρα τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την ορθολογικότερη χρήση γης, ESDP (European Spatial Development Perspective) και INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in Europe, www.inspire.net) καθώς και GMES (Global Monitoring For Environment and Security, www.gmes.info), με στόχο τη δημιουργία ευνοϊκών χωροταξικών συνθηκών για τις περιοχές κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος. Την ίδια στιγμή, με την είσοδο του 21ου αιώνα, οι στρατηγικές επιλογές της Ένωσης για βιώσιμη ανάπτυξη, επιδιώκουν να ρυθμίσουν τις συχνά αντικρουόμενες σχέσεις της οικονομικής προόδου με την απασχόληση και την προστασία του περιβάλλοντος. Βασικό ζητούμενο είναι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και η βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την πλευρά της με επικεφαλής την Δ/νση Περιβάλλοντος, συντάσσει σχετική οδηγία που αναφέρεται στην οριοθέτηση Θεματικών Στρατηγικών για την Βιώσιμη Εκμετάλλευση των Φυσικών Πόρων, κύριο αντικείμενο των οποίων είναι οι ΟΠΥ (Towards Thematic Strategy on the Sustainable Use of Natural Resources http: //ec.europa.eu /environment //natres). Ολοκληρώνεται επίσης η πρωτοβουλία σύστασης καθώς και τελικής αποδοχής από την Κοινότητα, της Ευρωπαϊκής Τεχνολογικής Πλατφόρμας για την Βιώσιμη Εκμετάλλευση των Φυσικών Πόρων ( European Technology Platform for Sustainable Mineral Resources, ETP-SMR, www.etp-smr.org), με στόχο την προβεβλημένη ένταξη θεματικών αντικειμένων και πεδίων που σχετίζονται με τις ΟΠΥ στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο αλλά και στις στρατηγικές επιλογές της ευρωπαϊκής μεταλλευτικής βιομηχανίας.

Το ΙΓΜΕ (που, με συνοπτικές διαδικασίες και έλλειμμα ορθολογιστικών χειρισμών, τελεί σήμερα υπό κατάργηση) συμμετείχε στις παραπάνω διαδικασίες και ανέλαβε συγκεκριμένες κοιτασματολογικές και μεταλλευτικές πρωτοβουλίες που συνέβαλλαν καθοριστικά στην ενίσχυση του στρατηγικού ρόλου και της βιωσιμότητας των ελληνικών και ευρωπαϊκών ΟΠΥ. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για τις Πρώτες Ύλες και τη Βιώσιμη Πρόσβαση και Εκμετάλλευση ευρωπαϊκών ΟΠΥ, επιστήμονες του ΙΓΜΕ αποτελούν ενεργά μέλη στις Ομάδες Εργασίας «Βέλτιστων Πρακτικών σε θέματα χρήσεων γης, μεταλλευτικής νομοθεσίας και γεωλογικής γνώσης» (http: // ec. europa.eu / enterprise / policies / raw – materials / files / best-practices / sust - full-report_en. pdf) και «Κρίσιμων Ορυκτών για την Ευρώπη» (http: // ec.europa.eu / enterprise / policies / raw materials / critical / index_en.htm) που κατέληξαν ότι στα βασικά συμπεράσματα περιλαμβάνονται,
• η ανάγκη για την ανάδειξη ευρωπαϊκής πολιτικής και στρατηγικής για τις ΟΠΥ που θα διασφαλίζει την επαρκή διάθεση ορυκτών τόσο από εισαγωγές αλλά κυρίως από ενδογενείς πηγές
• η ανάγκη για την καθιέρωση συγκεκριμένων εθνικών, περιφερειακών και τοπικών πολιτικών που θα διασφαλίζουν την πρόσβαση σε γεωλογικά αποθέματα ΟΠΥ με κοιτασματολογικό ενδιαφέρον
• η ανάγκη προώθησης πολιτικών χρήσεων γης που λαμβάνουν υπόψη τους τις περιοχές κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος
• η ανάγκη υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών στις χρονικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες αδειοδότησης κυρίως στις περιπτώσεις που αφορούν σημαντικές επενδυτικές δραστηριότητες
• η επιλογή 14 κρίσιμων ΟΠΥ για την Ευρώπη μεταξύ των 41 που αρχικά αξιολογήθηκαν. Αυτά είναι τα Sb (Αντιμόνιο), Be (Βηρύλλιο), Co (Κοβάλτιο), Ga (Γάλλιο), Ge (Γερμάνιο), In (Ίνδιο), Mg (Μαγνήσιο), Nb (Νιόβιο), PGE (Πλατινοειδή μέταλλα), REE (Σπάνιες γαίες), Ta (Ταντάλιο), Sn (Κασσίτερος), φθορίτης, γραφίτης.
Η εφαρμογή της ΠΠΥ αποτέλεσε αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο (http: // ec.europa.eu / enterprise / policies / raw-materials / public-consultation / index_en.htm με την συμμετοχή επίσης του ΙΓΜΕ.

Ένταξη των ΟΠΥ στην στρατηγική «Ευρώπη 2020»

Οι ΟΠΥ αποτελούν επίσης βασικό αντικείμενο και κυρίαρχο αναπτυξιακό στόχο της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την καινοτομία με ορίζοντα το 2020 (Europe 2020- Flagship Initiative Innovation Union, COM 1161/2010, http: // ec.europa.eu / research / innovation-union /pdf / innovation -union communication_en.pdf). Βασική επιλογή αλλά και πρόκληση είναι η Ευρώπη να αξιοποιήσει αποτελεσματικότερα και να διαχειρισθεί με βιώσιμο τρόπο τις πρώτες ύλες που διαθέτει στο σύνολο της παραγωγικής λειτουργίας. Στην κατεύθυνση αυτή έρχεται να συμβάλλει η πρωτοβουλία της Σύμπραξης για την Καινοτομία- European Innovation Partnership (A resource-efficient Europe Flagship initiative under the Europe 2020 Strategy: Tackling the challenges in commodity markets and on raw materials-COM 25/2011- ec.europa.eu/resource-efficient-europe). Στις βασικές επιδιώξεις περιλαμβάνονται η ανάπτυξη και εφαρμογή νέων φιλικών στο περιβάλλον τεχνολογιών κοιτασματολογικής έρευνας, εξόρυξης, τεχνικού εμπλουτισμού και διαχείρισης αποβλήτων έτσι ώστε η παραγωγική εκμετάλλευση και βιώσιμη χρήση των ΟΠΥ να ολοκληρώνει και να κλείνει με αποτελεσματικό τρόπο τον κύκλο ζωής τους. Η ανακύκλωση των αποβλήτων εξόρυξης, εμπλουτισμού και μεταλλουργίας είναι θέμα αξιοποίησης δευτερογενών κοιτασματολογικών πηγών. Το ΙΓΜΕ συμμετείχε τόσο στην διαμόρφωση των αντικειμένων των συμπράξεων όσο και στην σύνταξη προτάσεων πιλοτικών έργων με έμφαση στην αξιοποίηση των κρίσιμων ΟΠΥ π.χ. Σπάνιες Γαίες.

Δημιουργία δημόσιας περιουσίας με τις ΟΠΥ

Η ελληνική εξορυκτική δραστηριότητα αποτελεί σημαντικό οικονομικό τομέα της χώρας με διαχρονική συμμετοχή στην αναπτυξιακή διαδικασία. Αποτελεί ακόμη δομικό στοιχείο απαραίτητο για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη πολλών άλλων κλάδων της εθνικής οικονομίας, προμηθεύοντας πρώτες ύλες για τις ανάγκες της ελληνικής βιομηχανίας ευρύτερα αλλά και της καθημερινής ζωής. Η κοιτασματολογική βιωσιμότητα πλουτοπαραγωγικών ορυκτών διασφαλίζει την διάθεση απαραίτητων πρώτων υλών για την χώρα και τις διεθνείς αγορές, ενισχύει την ανταγωνιστικότητα τους για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις και διευρύνει παραπέρα τις αναπτυξιακές τους δυνατότητες και προοπτικές. Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν καθοριστικά η ολοκληρωμένη γεωλογική γνώση, οι καινοτόμες τεχνολογίες κοιτασματολογικής έρευνας και το υψηλό επίπεδο επαγγελματικής εκπαίδευσης, θέματα στα οποία η παρουσία του ΙΓΜΕ αποτελεί εγγύηση για την αξιόπιστη και αποτελεσματική εφαρμογή τους.

H αξιοποίηση του ελληνικού ορυκτού πλούτου αποτελεί κυρίαρχη αναπτυξιακή επιλογή και επενδυτική προτεραιότητα. Είναι ευρύτερα γνωστό σήμερα (κύρια από έρευνες του ΙΓΜΕ, που ενώ έχει δημιουργήσει αξιόλογη δημόσια περιουσία, περιλαμβάνεται σήμερα στους υπό κατάργηση οργανισμούς του μεσοπρόθεσμου) ότι η χώρα διαθέτει βεβαιωμένα αποθέματα ΟΠΥ με σημαντικό μεταλλευτικό περιεχόμενο και οικονομική αξία. Υπάρχουν επίσης περιοχές με νέα δυναμικά αποθέματα κοιτασμάτων. Η εκμετάλλευση των ορυκτών πρώτων υλών είναι πλουτοπαραγωγική πρόκληση και ευκαιρία, και μπορεί να συμβάλλει στην οικονομική πρόοδο. Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου προσφέρει πολλές και σημαντικές θέσεις εργασίες, σε ένα γενικότερο περιβάλλον ανεργίας, ενώ ενισχύει την προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης πολλών «καταδικασμένων» σήμερα πτυχίων ανώτατης εκπαίδευσης (για παράδειγμα η μεταλλευτική «Άνοιξη» στον Καναδά, Αυστραλία, Σκανδιναβία συνοδεύεται από μεγάλη ζήτηση γεω-επιστημόνων). Ο κοινωνικός πυλώνας της ΒΑ περιλαμβάνει επίσης την κοινωνική συνοχή και συναίνεση από πλευράς τοπικών κοινωνιών. Σε πρόσφατη έκθεση σχετικής ευρωπαϊκής επιτροπής αναφέρεται ότι οι απόψεις και προτάσεις των τοπικών κοινωνιών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι καθοριστικές για την τελική απόφαση παραγωγικής εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου. Η περιβαλλοντική διάσταση δηλαδή, με άλλα λόγια η ποιότητα ζωής, αποτελεί σημαντική και αναπόσπαστη παράμετρο κάθε ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον συνοδεύουν κάθε είδους παραγωγική / βιομηχανική δραστηριότητα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να εφαρμοσθούν τεχνολογίες, να αναδειχθούν αξιόπιστοι μηχανισμοί παρακολούθησης και να τηρηθούν κανόνες για να ελαχιστοποιηθούν, και όπου είναι δυνατόν, να εκμηδενισθούν οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και απειλές. Η «ευρωποποίηση» του περιβάλλοντος έχει φέρει και θέσει σε εφαρμογή την θέσπιση αυστηρών μέτρων για την προστασία του εξορυκτικού και μεταλλευτικού περιβάλλοντος. Η απόλυτη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που επιβάλλονται εγγυώνται ασφαλή λειτουργία της μεταλλευτικής παραγωγής, και θωρακίζουν το περιβάλλον και τον άνθρωπο από «εν δυνάμει» απειλές και επιπτώσεις.

Οδικός χάρτης βιώσιμης ανάπτυξης των ΟΠΥ

Βασικός προσανατολισμός και προορισμός ενός ευρύτερα αποδεκτού οδικού χάρτη είναι η κοιτασματολογική αναβάθμιση και ολοκληρωμένη αποθεματική διαχείριση του ελληνικού ορυκτού πλούτου, η ανάδειξη και εφαρμογή συγκεκριμένων αναπτυξιακών πολιτικών και τεχνολογικών εργαλείων και η τήρηση όρων και δεικτών σχετικών με την βιώσιμη εκμετάλλευση των ΟΠΥ. Στην κατεύθυνση αυτή κύρια επιδίωξη είναι η συνθετική αξιολόγηση και παροχή αξιόπιστων επιστημονικών και αναπτυξιακών δεδομένων σχετικά με το κοιτασματολογικό δυναμικό των ΟΠΥ και ειδικότερα των Μη Ενεργειακών ΟΠΥ (ΜΕΟΠΥ) με αποδέκτες δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς χωροταξικού σχεδιασμού, επενδυτικού προγραμματισμού και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Προκύπτουν προσεγγίσεις και διακρίνονται επιμέρους,

Επιστημονικοί στόχοι
 Ανάπτυξη και εφαρμογή ενός αξιόπιστου συστήματος αποτίμησης των ελληνικών ΜΕΟΠΥ, βάση της υφιστάμενης γνώσης και επιμέρους μελετών.
 Αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης της ελληνικής μεταλλευτικής βιομηχανίας, σε σχέση με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις. Η σημασία των ΟΠΥ στην εθνική οικονομία και την περιφερειακή ανάπτυξη (μελέτη κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων). Προβλήματα και προοπτικές αξιοποίησης νέων αποθεμάτων.
 Ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ελεγχόμενου, πρακτικού και αποτελεσματικού εργαλείου για την ένταξη επιλεγμένων κοιτασματολογικών περιοχών σε υφιστάμενα πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού, και την προώθηση ορθολογιστικών διαδικασιών και αποφάσεων για τις χρήσεις γης.
 Σύνθεση αντιπροσωπευτικών «οδηγών» μεταλλευτικής παραγωγής σε εναρμόνιση και σύμφωνα με ευρωπαϊκούς κανόνες διαχείρισης των ΜΕΟΠΥ.
 Δημιουργία και διάθεση επιστημονικού υποβάθρου για την λήψη ορθολογικότερων τεχνολογικών επιλογών κοιτασματολογικής έρευνας και πολιτικών αποφάσεων σε θέματα εντοπισμού και αξιοποίησης ΜΕΟΠΥ.

Κοινωνικό-οικονομικοί στόχοι
Είναι φανερό ότι οι ΟΠΥ θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην μελλοντική ανάπτυξη της χώρας. Από την άλλη πλευρά η έλλειψη πολιτικών ορθολογικής και ολοκληρωμένης κοιτασματολογικής διαχείρισης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις δυνατότητες βιώσιμης αξιοποίησης και διάθεσής τους για τις μελλοντικές γενιές. Από κάθε άποψη το προτεινόμενο έργο θα συμβάλλει θετικά στα παρακάτω θέματα :

 Αποτύπωση όλων των βεβαιωμένων και των δυνατών γεωλογικών αποθεμάτων σε σχετικούς κοιτασματολογικούς και προγνωστικούς χάρτες.
 Προσέγγιση συστηματικότερης αποτίμησης που συγκεκριμενοποιεί τις προϋποθέσεις και τους όρους εκμετάλλευσης αλλά και γενικότερης διαχείρισης των ΟΠΥ (ειδικότερα των ΜΕΟΠΥ), και συμβάλλει στην βραχυ – και μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη της Περιφέρειας και των τοπικών κοινωνιών.
 Ανάδειξη και επιλογή των αποκαλούμενων «κρίσιμων» ΜΕΟΠΥ, σε σχέση με το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο οικονομικό ενδιαφέρον, που θα οδηγήσει στην διαμόρφωση μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την ελληνική μεταλλευτική βιομηχανία.
 Συμβολή στην άρση «εν δυνάμει» και την αποφυγή μελλοντικών συγκρούσεων για θέματα χρήσης γης.
 Διασφάλιση και ενίσχυση της κοινωνικής προόδου και βελτίωση της ποιότητας ζωής.
 Διαφύλαξη της δημόσιας υγείας, εργασιακής ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος.
 Παροχή διαχρονικών οικονομικών και διαχειριστικών αναλύσεων των ελληνικών ΟΠΥ σε σχέση με τις αντίστοιχες εξελίξεις σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Επικοινωνιακοί στόχοι
 Εφαρμογή ενός απόλυτα διαφανούς συστήματος μεταλλευτικής πληροφόρησης, στην υπηρεσία των τοπικών κοινωνιών, της βιομηχανίας και των ιδιοκτητών γης, με στόχο την βελτίωση της κοιτασματολογικής διαχείρισης των ΟΠΥ και την ενθάρρυνση της οικονομικής ανάπτυξης.
 Δημιουργία και λειτουργία ενός ενεργού επιστημονικού και διαχειριστικού δικτύου που οριοθετεί, προβλέπει και τοποθετεί σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, τις μελλοντικές αναπτυξιακές δυνατότητες των ΟΠΥ, με έμφαση στις ΜΕΟΠΥ.
 Δημόσιος διάλογος, στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης με βασικούς συντελεστές τις απαιτήσεις για εταιρική ευθύνη την κοινωνική συναίνεση. Ανοικτή επικοινωνιακή αναφορά στους ενδεχόμενους κινδύνους.

Επενδυτικοί στόχοι

 καθιέρωση και εδραίωση ορθολογιστικής προσέγγισης σε σχέση με την συχνά στρεβλή παραγωγική και κοινωνική αντίληψη που υπάρχει ή καλλιεργείται για την αξιοποίηση των ΟΠΥ.
 εκμετάλλευση, διαχείριση και χρήση των ΟΠΥ, με έμφαση στις ΜΕΟΠΥ, στο πλαίσιο μιας βιώσιμης και δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης.
 περιβαλλοντική διάσταση στο πλαίσιο συστηματικής ανάλυσης, παρακολούθησης και ελέγχου των «εν γένει» επιπτώσεων.
 κοιτασματολογική καταγραφή των στρατηγικών ΜΕΟΠΥ με σαφή περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό προσανατολισμό, αλλά και έρευνα-αναζήτηση αντίστοιχων κοιτασματολογικών στόχων με προτεραιότητα,
o στις ΜΕΟΠΥ για τις οποίες εξαντλούνται τα αποθέματα και αυξάνεται η ζήτηση
o στους μεταλλοφόρους τύπους με μεγάλη πιθανότητα κοιτασματολογικού εντοπισμού στην Ελλάδα και έντονο οικονομικό/επενδυτικό ενδιαφέρον
o στις κοιτασματολογικές περιοχές για τις οποίες δεν παρατηρείται καταρχήν σύγκρουση συμφερόντων με άλλες χρήσεις γης
 τεχνογνωσιακή πρόοδος, με βάση την επιστημονική έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, και την δημιουργία σχετικής βάσης στατιστικών δεδομένων.